Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1939 styczeń-sierpień

Tom 1939 styczeń–sierpień serii wydawniczej Polskie Dokumenty Dyplomatyczne zawiera 523 dokumenty, ilustrujące działania polskiej dyplomacji w przededniu wybuchu II wojny światowej. Dokumenty te (wytworzone głównie przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych) pochodzą z Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz z Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Wykorzystano także zbiory Instytutu Hoovera, jednak tylko na podstawie mikrofilmów przechowywanych w AAN. Kilka dokumentów z kolekcji Tadeusza Romera (ówczesnego ambasadora RP w Japonii) przechowywanych w kanadyjskim Public Archives w Ottawie można było uwzględnić dzięki mikrofilmowi znajdującemu się w Instytucie Sikorskiego. Podobnie jak w wypadku większości zagranicznych wydawnictw dyplomatycznych kwerenda nie objęła materiałów wytworzonych przez wywiady cywilny i wojskowy.

Tom 1939 styczeń–sierpień udostępnia głównie źródła dotychczas niepublikowane, choć część wydano już wcześniej. Przyjęto jednak zasadę publikowania dokumentów jedynie na podstawie oryginałów przechowywanych w archiwach, rezygnując z odwoływania się do poprzednich edycji (dokumenty bywały kierowane do druku z pominięciem istotnych fragmentów, liczne były też potknięcia edytorskie). Nie uwzględniono aktów prawno-politycznych (traktaty, układy, umowy, deklaracje, komunikaty) stosunkowo łatwo dostępnych w dość licznych przedrukach. Pominięto także teksty przemówień, które miały znaczenie dla dziejów polskiej polityki zagranicznej, podobnie dokumenty proweniencji czysto wojskowej, dotyczące obronności państwa, protokoły rozmów sztabowych, itp.

Przedstawione dokumenty zostały ułożone w porządku chronologicznym. Tom zawiera indeks osobowy, w którym znajdują się informacje na temat funkcji pełnionych w 1939 roku (do 31 sierpnia) oraz rozbudowany indeks rzeczowy.

Wysiłki polskiej dyplomacji w pierwszych ośmiu miesiącach 1939 roku skupiały się na znalezieniu dróg wyjścia z kryzysu zaistniałego w stosunkach z Niemcami. Dzieje polskiej polityki zagranicznej tego okresu mają wyjątkowo bogatą literaturę, chociaż trzeba zaznaczyć, iż niektóre dezyderaty badawcze pozostają aktualne. Polityka ta stanowiła od początku przedmiot dyskusji i sporów – słabnących jednak w miarę upływu lat. Obecnie w polskiej historiografii przyjmuje się w zasadzie zgodnie, iż kierownictwo Rzeczypospolitej w 1939 roku miało w gruncie rzeczy bardzo ograniczone pole manewru. Przeważa pogląd, że podjęta w Warszawie decyzja o odrzuceniu najpierw ofert, a następnie już żądań niemieckich, była decyzją słuszną. Rozbieżności dotyczą zwłaszcza oceny analitycznych zdolności kierownictwa polskiej dyplomacji, szczególnie – ministra Józefa Becka.