Reprezentacja interesów regionów w Unii Europejskiej

Filip Skawiński podjął jeden z istotniejszych wątków integracji europejskiej – miejsce i znaczenie procesów regionalizacji w życiu społeczeństw Europy w ostatnich kilkudziesięciu latach. Autor postanowił spojrzeć na te procesy przez pryzmat sposobów (kanałów, procedur etc.) reprezentacji interesów regionów w UE. Jest to w polskiej literaturze przedmiotu podejście nowatorskie, które – jak się okazało – ma walory poznawcze i praktyczne. Poznawcze, ponieważ dobrze pokazuje rolę, jaką regiony mogą odgrywać w procesach integracji, na tle pozostałych ważnych jej czynników sprawczych: z jednej strony państw i organów międzyrządowych, a z drugiej  ponadnarodowych organów UE. Praktyczne natomiast, ponieważ może służyć tym, którzy uczestniczą w tej formie życia społecznego, mającej tak rozbudowany międzynarodowy (europejski) wymiar.

prof. dr hab. Roman Kuźniar, Uniwersytet Warszawski

Unia Europejska coraz częściej postrzega siebie jako wspólnotę regionów, nie zaś wspólnotę państw. Zdaniem wielu badaczy relacje zachodzące na linii regiony europejskie – UE mają podstawowe znaczenie. W tym kontekście często stawia się tezę, że w przyszłości regiony nie tylko wyznaczą kierunek integracji, lecz także przesądzą o docelowym modelu UE. Filip Skawiński wielokrotnie wyraża sympatię dla aspiracji regionów, jednak w podejściu badawczym zachowuje wzorowy obiektywizm, formułuje opinie i uwagi w sposób wyważony oraz niczego nie przesądza z góry. Książka ma wszelkie dane ku temu, by stać się jednym z najważniejszych głosów w dyskusji na temat miejsca i roli regionów w UE oraz ich udziału w procesie integracji europejskiej.

prof. dr hab. Marek Bankowicz, Uniwersytet Jagielloński

Spis treści: 

Wstęp s. 9

Część pierwsza

Regiony a Unia Europejska – wzajemne oddziaływania  

• W poszukiwaniu definicji regionu  s.15
• Ogromne zróżnicowanie w statusie polityczno-prawnym regionów  s. 19
• Wpływ integracji europejskiej na regiony na wielu płaszczyznach s. 25
• Regionalizm i europeizacja regionów źródłami regionalizacji s. 27
• Indywidualne i wspólne interesy regionalne s. 32
• Podsumowanie części pierwszej s. 35

Część druga

Reprezentacja interesów regionów za pośrednictwem rządów państw oraz za pomocą instrumentów prawa krajowego

• Różnorodność sposobów reprezentacji interesów regionów przez rządy centralne w Radzie Unii Europejskiej i Radzie Europejskiej s. 38
• Państwa federalne s. 41
• Państwa regionalne s. 45
• Państwa unitarne s. 47
• Zdolność regionów do utrzymywania relacji poza granicami państwa s. 53
• Gospodarczy, społeczny i kulturalny kontekst paradyplomacji s. 56
• Niepełne odzwierciedlenie pozycji ustrojowej regionów w ich zdolności traktatowej s. 57
•  Europejska Współpraca Terytorialna jako sposób reprezentacji interesów regionów s. 61
• Podsumowanie części drugiej s. 70

Część trzecia

Pozycja regionów w prawie wspólnotowym i jej następstwa dla reprezentacji interesów regionów wobec głównych instytucji Unii Europejskiej

• Region w prawie wspólnotowym: więcej ograniczeń niż możliwości s. 75
• Powolna ewolucja statusu regionu w prawie wspólnotowym s. 76
• Aktualna pozycja regionu w prawie wspólnotowym s. 82
• Ograniczona zdolność prawna regionów w sporach przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości s. 88
• Krytyczne spojrzenie na zasadę pomocniczości z perspektywy regionów s. 94
• Usankcjonowane kontakty regionów z instytucjami Unii Europejskiej s. 107
• Komisja Europejska a regiony: partnerstwo oraz kontrakty trójstronne elementami dobrego rządzenia s. 107
• Ograniczona możliwość zasiadania przedstawicieli regionów w Radzie Unii Europejskiej s. 120
• Parlament Europejski jako częsty rzecznik interesów regionów s.  122
•  Podsumowanie części trzeciej s. 125

Część czwarta

Komitet Regionów: oficjalny, lecz bardzo niedoskonały sposób reprezentacji interesów regionów w Unii Europejskiej

• Powstanie Komitetu Regionów jako wynik kompromisu: zgoda na utworzenie za cenę ograniczenia reprezentatywności i kompetencji s. 128
• Sprzeczne interesy towarzyszące powstaniu Komitetu Regionów s. 129
• Status Komitetu Regionów – zamierzona słabość s. 132
• Komitet Regionów wyrazicielem interesów nie tylko regionalnych s. 151
• Racjonalna strategia polityczna Komitetu Regionów s. 159
• Autoprezentacja Komitetu Regionów: powiązanie własnej legitymizacji z problemem deficytu demokracji w Unii Europejskiej oraz zasadą pomocniczości s. 160
• Pozytywna ocena strategii konsultacyjnej Komitetu Regionów 165
• Relacje międzyinstytucjonalne Komitetu Regionów częściową rekompensatą jego ograniczonych kompetencji s. 172
• Podsumowanie części czwartej s. 185

Część piąta

Lobbing i dialog w Unii Europejskiej: uzupełnienie niedoskonałości oficjalnych form reprezentacji interesów regionów

• Bezpośredni lobbing regionów s. 192
• Rodzaje biur regionalnych s. 194
• Funkcje biur regionalnych s. 196
• Adresaci lobbingu regionalnego s. 203
• Środki i opłacalność lobbingu regionalnego s. 210
• Charakterystyka biura regionalnego a pozycja ustrojowa regionu s. 218
• Reprezentacja interesów regionalnych przez stowarzyszenia regionów: od lobbingu do dialogu s. 223
• Przegląd stowarzyszeń regionów s. 224
• Dialog uregulowany jako rezultat formalizacji lobbingu s. 231
• Podsumowanie części piątej s. 236

Zakończenie s. 239

Kierunki zmian poszczególnych sposobów reprezentacji interesów regionów s. 239

Przyczyny obecnych trudności Unii Europejskiej s. 240

Traktat konstytucyjny ważnym krokiem w stronę lepszej reprezentacji interesów regionów s. 244

Duże znaczenie zmienionego traktatu konstytucyjnego dla reprezentacji interesów regionów niezależnie od jego dalszego losu s. 248

Refleksje końcowe s. 251

Bibliografia s. 253

Wykaz skrótów s. 279

Aneksy s. 281

Indeks pojęć s. 291

Aneks 1.

Zaszeregowanie różnych poziomów władz subcentralnych do poszczególnych rodzajów NUTS s. 283

Aneks 2.

Polityka spójności w latach 2007–2013: Cel 1 – Konwergencja oraz Cel 2 – Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie s. 286

Aneks 3.

Mapy przedstawiające zasięg lub geograficzny podział na strefy poszczególnych rodzajów EWT s. 287

Aneks 4.

Podział miejsc w Komitecie Regionów pomiędzy państwa członkowskie a poszczególne poziomy władz subcentralnych s. 289