Europa jako imperium. Nowe spojrzenie na Unię Europejską

Upadek komunizmu zmienił Europę nie do poznania, co musiało się odbić także na procesie integracyjnym. Profesor Jan Zielonka w swojej książce próbuje ukazać istotę ewolucji Unii Europejskiej po upadku muru berlińskiego w 1989 r. Proponuje zastosowanie bardziej efektywnych i wiarygodnych rządów w Europie niż te, które byłyby konsekwencją przyjęcia konstytucji europejskiej, utworzenia wspólnej armii czy wprowadzenia jednolitego, europejskiego modelu polityki społecznej. Autor zachęca do nowego sposobu myślenia o UE i o procesie integracji europejskiej.

Eurosceptycy najchętniej ograniczyliby Unię do strefy wolnego handlu, natomiast euroentuzjaści widzieliby w niej państwo federalne. Jan Zielonka, politolog z Oksfordu, uważa, że to fałszywy wybór. W swojej nowej książce sugeruje, iż Europa powinna zmierzać ku modelowi neośredniowiecznemu, z liberalnym reżimem granicznym i systemem wielu nakładających się na siebie instytucji. (…) Jan Zielonka urodził się w Polsce, dlatego zapewne jego polemiczna książka przeniknięta jest ideą nieuniknioności dalszego rozszerzania UE (powinno ono objąć nie tylko Turcję, ale i Ukrainę). Autor uważa, że przyjęcie nowych państw w 2004 r. odmieniło bezpowrotnie uporządkowany świat starej Unii. Nowa UE jest zbyt duża, a jej charakter zbyt niejasny, by teraz lub kiedykolwiek mogła zachowywać się jak państwo. (…) Jan Zielonka zapewne ma rację, krytykując życzeniowe myślenie federalistów, którzy bardzo chcieliby widzieć w Unii zalążki superpaństwa.

Spis treści: 

Od autora (s. v)

Spis treści (s. vii)

Spis tabel i wykresów (s. ix)

Wstęp: paradygmat neośredniowieczny (s. 1)

Geneza książki (s. 2)

Niezidentyfikowany obiekt polityczny (s. 6)

Czy Europa powinna się stać państwem? (s. 10)

Neośredniowieczna alternatywa (s. 12)

Dwa typy imperium (s. 15)

Uprawnione i nieuprawnione zastosowanie modeli (s. 19)

Struktura książki (s. 27)

1. Powrót do Europy (s. 30)

Ocena postępów Europy Wschodniej (s. 33)

Reformy rynkowe i opór społeczny (s. 40)

Liberalizm konstytucyjny czy rządy silnej ręki? (s. 44)

Zapobieganie konfliktom etnicznym i terytorialnym (s. 47)

Porównanie z innymi państwami postkomunistycznymi (s. 49)

Wnioski (s. 56)

2. Europejska polityka mocarstwowa (s. 58)

Cel akcesji (s. 63)

Projekt imperialny a proces akcesyjny (s. 71)

Łagodne imperium w działaniu (s. 75)

Za kulisami akcesji (s. 78)

Wnioski (s. 84)

3. Różnorodność i adaptacja (s. 86)

Zróżnicowanie a integracja europejska (s. 89)

Zróżnicowanie a instytucje europejskie (s. 93)

Zróżnicowanie gospodarcze w rozszerzonej Unii Europejskiej (s. 97)

Zróżnicowanie w demokracji i kulturze politycznej (s. 103)

Postawy proamerykańskie (s. 110)

Wnioski (s. 116)

4. Polityka gospodarcza (s. 119)

Wyzwanie pierwsze – spójność wewnętrzna (s. 123)

Wyzwanie drugie – globalna konkurencja (s. 132)

Wyzwanie trzecie – współzależność gospodarcza (s. 139)

Wnioski (s. 150)

5. Rządy demokratyczne (s. 153)

Ustrój polityczny (s. 157)

System większościowy a konstytucjonalizm (s. 165)

Przestrzeń publiczna i kultura demokratyczna (s. 176)

Wnioski (s. 183)

6. Rządy poza granicami (s. 186)

UE jako podmiot międzynarodowy (s. 189)

Wyłaniający się w Europie system międzynarodowy (s. 200)

Współzawodnictwo: UE i USA (s. 208)

Wnioski (s. 217)

Wnioski: konsekwencje neośredniowiecza (s. 220)

Dlaczego Europa ma charakter neośredniowieczny? (s. 222)

Integracja przez rozszerzanie (s. 227)

Rządzenie neośredniowieczną Europą (s. 234)

Legitymizacja systemu „plurilateralnego” (s. 242)

Uczestnictwo, przedstawicielstwo i kontestacja (s. 248)

Optymistyczna perspektywa (s. 254)

Bibliografia (s. 256)

Recenzje:

"The Economist" z 8 czerwca 2006 r.

Aleksander Surdej, "Polski Przegląd Dyplomatyczny", nr 5 (33), 2006

Wojciech Horyń, "Kwartalnik Bellona", nr 1/2007 (649), s. 189-190

"Przegląd Polityczny", nr 83/2007, s. 165

Marek Muszyński, Portal Spraw Zagranicznych, 13/11/2007