Polityka zagraniczna Polski w latach 2018-2020. Przemówienia, wywiady i artykuły

WSTĘP
Prezentowany wybór wystąpień obejmuje okres 2018–2020, a więc czas, w którym kształtowało się wiele dzisiejszych wyzwań. Jednym z nich było umocnienie bezpieczeństwa kraju poprzez zacieśnienie sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi. Na wzajemne relacje negatywnie wpływał kryzys związany z nowelizacją ustawy o IPN i amerykańską ustawą 447, dotyczącą restytucji mienia żydowskiego w Polsce. Trudności zostały przezwyciężone dzięki współpracy Polski z USA w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, wspólnym inicjatywom na rzecz wolności religii, a przede wszystkim – dzięki konferencji bliskowschodniej w Warszawie, która była ważnym krokiem na drodze do zawarcia historycznych Porozumień Abrahamowych. Ścisła współpraca z USA zaowocowała zwiększeniem amerykańskiej obecności wojskowej w naszym kraju, której ramy prawne nadała umowa z sierpnia 2020 r. Z dzisiejszej perspektywy trudno przecenić znaczenie polsko-amerykańskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa.
Zastosowanie przez Komisję Europejską w grudniu 2018 r. mechanizmu z art. 7 Traktatu o UE wymagało przystąpienia do obrony interesów Polski. MSZ podjął działania dyplomatyczne, m.in. przedstawiając białą księgę ws. reform polskiego wymiaru sprawiedliwości, w konsekwencji których Komisja Europejska nie zdołała uzyskać wymaganej większości do przejścia do kolejnego etapu przewidzianego w art. 7. Ważnym zadaniem MSZ było też przedstawianie polskiej wizji integracji europejskiej, m.in. w ramach konsultacji obywatelskich na temat przyszłości Unii. W marcu 2020 r. dział członkostwo RP w Unii Europejskiej został podporządkowany premierowi i włączony w struktury KPRM.
W stosunkach z Niemcami ważną rolę odgrywały kwestie historyczne (spotkanie ministrów w 75. rocznicę Powstania Warszawskiego), a różnice dotyczyły postrzegania bezpieczeństwa energetycznego i stosunku do Nord Stream 2.

Relacje z Francją należy określić jako 12 dobre (podpisanie partnerstwa strategicznego w czasie wizyty prezydenta Emmanuela Macrona w Warszawie w 2020 r.). Intensywnie rozwijała się współpraca ze Zjednoczonym Królestwem (spotkania ministrów spraw zagranicznych i obrony w formule kwadrygi). Naprawione zostały relacje z Litwą i Ukrainą, czego ukoronowaniem było powołanie w lipcu 2020 r. Trójkąta Lubelskiego. Poparcie dla europejskich aspiracji państw Bałkanów Zachodnich potwierdziło przewodnictwo Polski w Procesie Berlińskim w 2019 r.
Polska polityka zagraniczna opierała się na wartościach takich jak szacunek dla prawa międzynarodowego, praw człowieka i wolności religii. Ukoronowaniem działań Polski w tym zakresie było ustanowienie przez ONZ Dnia Upamiętnienia Ofiar Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie.
Książka obrazuje też działania dyplomatyczne podejmowane w zakresie współpracy z państwami pozaeuropejskimi (Chiny, Korea, Indie, Brazylia, państwa Zatoki Perskiej), dyplomacji ekonomicznej, polityki kulturalnej, polityki historycznej, szczególnie ważnej w stulecie odzyskania niepodległości, współpracy z Polonią i Polakami za granicą oraz reformy polskiej służby zagranicznej i współpracy ze środowiskami eksperckimi.
Pragnę podziękować Polskiemu Instytutowi Spraw Międzynarodowych za podjęcie inicjatywy wydania tej publikacji, przetłumaczenie części materiałów, uzyskanie koniecznych zgód i staranną edycję. Mam nadzieję, że przyczyni się ona do lepszego zrozumienia polityki zagranicznej RP w latach 2018–2020 oraz jej dzisiejszych uwarunkowań.

Jacek Czaputowicz

SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Część I. Polityka bezpieczeństwa, współpraca ze Stanami Zjednoczonymi
Budowanie partnerstwa regionalnego w Afganistanie i Azji Środkowej . 15
Zadania polskiej polityki zagranicznej w 2018 roku. . 18
Wyzwania dla sojuszu z USA w związku z nowelizacją
ustawy o IPN. . 38
Just Act nie rodzi skutków prawnych. . 42
Przywództwo NATO we współczesnym świecie. . 45
Szerokie możliwości współpracy polsko-amerykańskiej. . 53
Musimy utrzymać zakaz stosowania broni chemicznej. . 55
Wyzwania dla pokoju i bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie. . 58
Potrzeba denuklearyzacji Korei Północnej. . 62
Polska w świecie kryzysów. . 65
Polska organizuje z Amerykanami konferencję w sprawie Bliskiego Wschodu . 69
Wzmocnienie wschodniej flanki NATO: obecność wojskowa USA w Polsce. . 75
Dwadzieścia lat członkostwa Polski w NATO. . 77
Nieproliferacja broni masowego rażenia kluczem dla bezpieczeństwa międzynarodowego. . 81
70-lecie NATO:
wspomnienie przeszłości i spojrzenie w przyszłość . 85
Wyzwania stojące przed bezpieczeństwem Europy: perspektywa Polski. . 88
Kwestia restytucji mienia nie ma zasadniczego znaczenia dla całości stosunków Polski z USA, które są ugruntowane. . 94
Przełom w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi. . 99
Wyzwania ze strony Rosji i Chin dla stosunków transatlantyckich. . 104
Bezpieczeństwo Polski a amerykańska obecność wojskowa
w Polsce. . 108
Znaczenie bezpieczeństwa energetycznego. . 114
Postrzeganie bezpieczeństwa w regionie Bałtyku: od zagrożeń hybrydowych do bezpieczeństwa energetycznego i nowego porozumienia „zielonego”. . 118
Polska wobec Konferencji Rozbrojeniowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................... 124
Amerykańskie zaangażowanie wojskowe na terytorium Polski rozwija się zgodnie z planem . 128
Klucz do bezpieczeństwa. . 132
Obecność sił zbrojnych USA w Polsce z pełnym poszanowaniem prawa RP. . 136
Część II. Polska polityka europejska
Rola Polski w umacnianiu Unii Europejskiej. . 142
Dialog to nie ustępstwo. . 148
Biała Księga w sprawie reform polskiego wymiaru sprawiedliwości . 155
Zadania polskiej polityki zagranicznej w 2019 roku. . 158
Historie narodowe – pamięć europejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................... 190
Jesteśmy w stu procentach suwerenni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................... 192
Przyszłość Unii Europejskiej – perspektywa Polski . 199
Problem imigracyjny należy rozwiązać u źródła. . 204
Polskie myślenie o przyszłości Unii Europejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . .................. 207
Wzmacnianie europejskiej spójności. . 212
Przyszłość UE z perspektywy Polski: chrześcijańskie wartości europejskie. . 217
Unia Europejska w oczach Polaków. . 221
O przyszłości Unii Europejskiej z perspektywy Polski. . 227
Wartości europejskie wartościami Polski. . 230
Wybór Donalda Tuska był legalny, ale wątpliwy etycznie. . 236
Wypełniamy wyroki Luksemburga. . 242
Unia silna, demokratyczna, sprawna. Polska wizja jednoczącej się Europy. . 249
Chcielibyśmy, by portfolio w KE dla Polski było znaczące i odzwierciedlało nasze znaczenie dla UE. . 256
Teraz widać, kto jest suwerenem . 262
Jako europejscy sojusznicy powinniśmy wciąż zwiększać inwestycje w obronność. . 266
Część III. Stosunki dwustronne z państwami Europy Zachodniej i Izraelem
Chodzi o prawdę. Nie byliśmy sprawcami Holokaustu. . 271
Nord Stream 2 zabija Ukrainę. . 278
Niemcy płyną pod prąd. . 284
W relacjach ze Stolicą Apostolską mamy dużą zbieżność celów. . 288
Powstanie Warszawskie jako symbol oporu przeciw przemocy. . 296
Kultura polityczna w Niemczech jest inna. . 303
Przez Warszawę ku wolności – 30 lat później. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..................... 306
Globalne i europejskie priorytety polskiej polityki zagranicznej. . 311
20-lecie Konferencji Utrechckiej. . 317
Izrael, jako państwo żydowskie, jest dla nas bardzo ważny . 322
Podpiszemy z Francją program współpracy strategicznej. . 327
Znaczenie Stolicy Apostolskiej w polityce Polski . 332
Zadania polskiej polityki zagranicznej w 2020 roku. . 336
Część IV. Polityka w regionie Europy Środkowej i Wschodniej
Przyszłość Europy a doświadczenia państw Europy Środkowo-
-Wschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Niezachwiane wsparcie Warszawy . 359
Polityka Polski wobec Bałkanów Zachodnich na tle wyzwań dla przyszłości Unii Europejskiej. . 363
Konflikt na Ukrainie kluczowym wyzwaniem dla bezpieczeństwa europejskiego i porządku światowego. . 367
Polska popiera europejskie ambicje Bałkanów Zachodnich. . 372
Rola regionu Europy Środkowej. . 375
Polityka Rosji a wyzwania dla OBWE. . 378
Rosjanie żądają wdzięczności za wolność . 381
Podtrzymanie siły ukraińskiej armii jest strategicznym obszarem współpracy między Ukrainą i Polską. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
Stosunki polsko-gruzińskie – wspólna historia i doświadczenia . 386
Przyszłość Partnerstwa Wschodniego . 392
Polska wizja Inicjatywy Trójmorza. . 395
Warszawa gotowa do dialogu z Rosją w trudnych sprawach. . 398
Bałkany bliższe, niż mogłoby się wydawać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................... 401
Rosja wyczuwa słabość. . 405
XXVI Rada Ministerialna OBWE. . 411
Prawa człowieka na Krymie i więzienie obywateli Ukrainy przez Rosję . 413
Uznajemy główną rolę Związku Radzieckiego w zwycięstwie nad faszystowskimi Niemcami . 416
Reforma Rady Państw Morza Bałtyckiego zwiększy skuteczność działań . 419
Na właściwych torach. . 421
Cele polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej . . . . . . . . . . . . . . . 424
Trójkąt Lubelski nowym formatem współpracy z Ukrainą i Litwą. . 429
Białoruś: brak podstaw do optymizmu. . 432
Pamiętamy agresję Rosji na Gruzję . 436
Przemiany na Białorusi wyzwaniem dla Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................... 438
Część V. Stosunki z państwami Azji, Bliskiego Wschodu, Afryki
i Ameryki Łacińskiej
Polska zabiega o względy Afryki Wschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..................... 445
Polska jest solidarna z narodami Afryki. . 446
Państwa Azji i Pacyfiku w polityce Polski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................ 450
Jest szansa na polskie inwestycje w krajach ASEAN. . 456
Warunki dla rozwoju współpracy między Polską i Indonezją są dobre. 460
O Bliskim Wschodzie w Warszawie. . 462
Przyszłość pokoju i bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie. . . . . . . . . ......... 464
Tylko wspólnie możemy zapewnić pokój na Bliskim Wschodzie. . 467
Konferencja Bliskowschodnia w Warszawie – jestem przekonany, że odnieśliśmy sukces. . 470
Polskie spojrzenie na UE, Azję i międzynarodowy system oparty na porządku prawnym – Fullerton Lecture . 476
70 lat stosunków polsko-chińskich . 481
Polski minister spraw zagranicznych chwali współpracę z Kuwejtem w wielu obszarach . 485
Partnerstwo Polski z państwami Ameryki Łacińskiej. . 489
Proces Warszawski szansą dla Bliskiego Wschodu. . . . . . . . . . . . . . . . . ................. 493
Dyplomacja ekonomiczna jako instrument polityki zagranicznej państwa. . 496
Naszym obowiązkiem jest walka z bezkarnością w Syrii . . . . . . . . . . . ........... 500
Ten kryzys pokazał prawdziwą władzę suwerennych państw. . 503
Musimy walczyć z przyczynami niestabilności w Sahelu . 511
Część VI. ONZ, prawo międzynarodowe, prawa człowieka, kwestie humanitarne
Znaczenie Karty Narodów Zjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................... 515
Chcemy kontynuować zaangażowanie na forum globalnym. . 518
Musimy zapobiegać ludobójstwu. . 522
Młodzież, pokój i bezpieczeństwo . 525
Rola ONZ w budowaniu trwałego pokoju. . 528
Priorytety przewodnictwa Polski w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. . 531
Ochrona ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych wyzwaniem dla społeczności międzynarodowej. . 536
Musimy wspierać mniejszości religijne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................... 541
Obrona wolności religijnej jest jednym z priorytetów Polski. . 543
Nagroda Pro Dignitate Humana 2018. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................... 551
Cele Polski w Radzie Praw Człowieka ONZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................... 553
Wyzwania dla międzynarodowego prawa humanitarnego. . 557
Ustanowienie Międzynarodowego Dnia Upamiętnienia Ofiar Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie. . 560
Konieczność ochrony dzieci w konfliktach zbrojnych. . 563
Międzynarodowe prawo humanitarne – 70. rocznica Konwencji Genewskich . 566
Bezpieczeństwo osób należących do mniejszości religijnych w konfliktach zbrojnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
Zachowanie prawdziwej pamięci o Holokauście jest naszą powinnością. . 572
Priorytety Polski w Radzie Praw Człowieka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................... 574
Ochrona ofiar przemocy na tle religijnym . 577
Musimy pamiętać o II wojnie światowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................... 580
Polska wspiera politykę regionalną OECD . 582
20. rocznica podpisania Deklaracji Warszawskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . ................. 583
75 lat Karty Narodów Zjednoczonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................... 585
Nagrody Pro Dignitate Humana 2020. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................... 587
Wolność religii jest nierozerwalnie związana z innymi prawami człowieka . 590
Część VII. Polityka kulturalna, historyczna,
współpraca z Polonią, środowiskami eksperckimi, służba zagraniczna
Maestro Ignacy Paderewski. . 601
Otwarcie Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Tanzanii. . 603
Rola środowisk eksperckich w kształtowaniu polityki zagranicznej Polski. . 605
Polsko-brytyjskie braterstwo broni. . 608
Pamiętajmy katastrofę litewskich lotników w Pszczelniku. . 609
Reforma służby zagranicznej . 611
Niepodległość odrodzonej Ukrainy. . 616
Otwarcie Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Republice Litewskiej. 618
Rola Polonii i Polaków za granicą w polityce zagranicznej państwa. . 620
Monumentalne dzieło Michała Römera. . 626
Otwarcie ambasady RP w Republice Senegalu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................... 628
Bądźmy dumni z naszej ojczyzny. . 629
Stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631
Dyplomacja w służbie Rzeczypospolitej 1918–1939. . 633
Nowoczesna służba zagraniczna . 636
Obywatelski charakter działań Ministerstwa Spraw Zagranicznych . 639
Otwarcie konsulatu Generalnego w Irlandii Północnej. . 643
Wyzwolenie Flandrii przez pierwszą dywizję pancerną gen. Stanisława Maczka. . 646
Sto lat relacji polsko-amerykańskich. . 648
20-lecie PISM. . 650
Rola Solidarności w wyzwoleniu Niemiec. . 654
100. rocznica ustanowienia relacji dyplomatycznych pomiędzy Polską a Finlandią . 656
Relacje Polski ze Stolicą Apostolską. . 659
Planowanych 20 transportów ze sprzętem i środkami ochronnymi. . 662
Wyzwolenie KL Stutthof . 667
100-lecie nawiązania stosunków dyplomatycznych z Brazylią. . 669
65. rocznica nawiązania stosunków dyplomatycznych z Indonezją. . 670
Uważam, że to dobry moment na zmianę na czele naszej dyplomacji . 672
Premier stroną w sporze z Ziobrą . 677
Indeks. . 683